Gemeente Enschede

Operation Typhoon

Van 10 tot en met 14 oktober wordt er nabij het Aamsveen een gevechtsvliegtuig uit de Tweede Wereldoorlog opgegraven. De berging van het RAF-toestel, waarschijnlijk van het type Hawker Typhoon, is omgedoopt tot Operation Typhoon en legt een stukje geschiedenis bloot van Enschede aan het einde van de oorlog.

De geschiedenis

Het is maart 1945. Het einde van de Tweede Wereldoorlog nadert. De geallieerden rukken op vanaf de Rijn en de Duitse troepen trekken zich noodgedwongen terug via Enschede en Almelo richting Lingen in Duitsland.

De terugtocht van de Duitsers verloopt langzaam. Hoewel ze bijna verslagen zijn, bijten ze nog stevig van zich af in de dicht beboste gebieden van de Buurserstraat en de Aamsveenweg rond Enschede.

Om het verzet te breken besluiten de geallieerden op 30 maart om luchtsteun in te zetten van verschillende luchtmachtdivisies. Diverse vliegtuigen van de Engelse Royal Air Force stijgen op vanaf Helmond om de Duitsers in Oost-Enschede te bombarderen.

De Duitsers trokken zich terug via de beboste gebieden van Enschede

Twee toestellen keren niet terug

Op 31 maart vertrekken nog eens acht toestellen om de Duitse linies rondom Enschede te bestoken. Ze richten daar veel schade aan. Twee vliegtuigen worden echter geraakt door het afweergeschut van de Duitsers.

Het toestel van piloot Ainsley komt terecht in de vuurlinie en verongelukt, maar door een wonder weet Ainsley de noodlanding te overleven. Hij keert op 2 april terug bij zijn bataljon.

De piloot van het andere toestel heeft minder geluk. In de lucht wordt zijn Hawker Typhoon in brand geschoten, de piloot weet nog tijdens de vlucht uit het toestel te springen. Waarschijnlijk gaat de parachute niet open en verongelukt hij niet ver van de plaats waar zijn vliegtuig uiteindelijk neerstort. In het Aamsveen aan de rand van Enschede.

Waar is de piloot?

Het bovenstaande verhaal van de piloot is de meest aannemelijke versie. Maar het is onduidelijk waar zijn lichaam is gebleven. Op een paar honderd meter van het vliegtuigwrak heeft er inderdaad een stoffelijk overschot in het weiland gelegen. Dit lichaam is na enkele dagen meegenomen.

Een getuige is de heer H. Moed, toentertijd negen jaar oud. Hij verklaart: “Ik woonde aan de Schipholtstraat 172 in Glanerbrug. Vlak voor de bevrijding bleek een vliegtuig te zijn neergekomen in het Aamsveen. De piloot van dit toestel is daarbij omgekomen en heeft daar enkele dagen gelegen. Jan Noordhuis heeft toen samen met meester Boswinkel, die destijds hoofd was van de VGLO-school, en de heer de Ruiter deze piloot uit het Aamsveen opgehaald. Zij hebben dit gedaan met een handkar die zij geleend hadden van aannemer J. de With die aan de Abel Tasmanstraat woonde. De piloot lag op deze handkar en was bedekt met een laken. Het stoffelijk overschot van deze piloot die, op zijn ondergoed na, volkomen kaalgeplukt was, is door bovengenoemde personen naar de Schipholtschool gebracht en heeft daar één tot enkele dagen opgebaard gelegen. Daar heb ik hem zelf ook nog gezien.”

Meerdere mensen herinneren zich de handkar met het lichaam. Ook de toen achtjarige Egbert van de Haar: “Ik zie de mannen nog lopen met de handkar. Daarop lag het stoffelijk overschot van de piloot. Het was afgedekt met een wit laken. De straat waarin wij woonden was een soort invalsweg vanuit het Aamsveen; hij was een paar kilometer lang. Heel veel mensen stonden zwijgend op straat. Alleen het geluid van de wielen van de handkar over de klinkers en de voetstappen van de mannen. De voelbare stilte en het heen en weer wiegen van het stoffelijk overschot onder het laken heeft veel indruk op mij gemaakt.”

Waar het lichaam uiteindelijk gebleven is, blijft een raadsel. De ooggetuigenverklaringen wijken op enkele punten van elkaar af. De aula van de protestantse begraafplaats wordt genoemd, maar ook de Schipholtschool. Wat er daarna is gebeurd, weet niemand. Tot op de dag van vandaag staat de piloot als vermist te boek.

Het vermoeden bestaat dat Engelse soldaten het opgebaarde lichaam van de piloot ontdekten in de Schipholtschool. Waarschijnlijk hebben zij het lichaam naar de enkele kilometers verderop gelegen Oosterbegraafplaats in Enschede gebracht.

Officiële documentatie of ooggetuigenverslagen zijn hiervan niet beschikbaar. Het kan zijn dat de piloot in het graf van de onbekende soldaat op Oosterbegraafplaats in Enschede ligt. Hierover zijn verschillende theorieën die elkaar tegenspreken.

Wat ook mogelijk is, is dat het stoffelijk overschot niet van de piloot is geweest. Dan zou zijn lichaam zich nog in het toestel moeten bevinden.

 

Operation Typhoon

In de week van 10 tot en met 14 oktober aanstaande wordt het vliegtuigwrak van de Hawker Typhoon geborgen. Dan wordt duidelijk wat er precies is gebeurd in de middag van 31 maart 1945 en wat er mogelijk met de piloot is gebeurd.

Op dit moment ligt het toestel ongeveer twee meter onder de grond. Een speciaal bergingsteam van het ministerie van Defensie voert de opgravingen uit. Daarbij worden de nodige veiligheidsmaatregelen in acht genomen. Want de kans bestaat dat er nog munitie aan boord is.

Daarnaast moet ervoor gezorgd worden dat er zo min mogelijk milieuschade wordt aangericht. Voor de gemeente Enschede reden genoeg om de hele berging zorgvuldig en nauwkeurig te begeleiden.

Een impressie van het bergen van een vliegtuigwrak